Onaantastbaarheid van het lichaam houdt in dat je zelf mag bepalen wat er met je lichaam gebeurt. Niemand mag zonder toestemming ingrijpen op het lichaam van een ander, behalve in bepaalde uitzonderlijke gevallen.
Anderen mogen niet over jouw fysieke en mentale grenzen gaan. Dit geldt bijvoorbeeld voor medische ingrepen of fysieke aanrakingen. Je hebt dus het recht om te bepalen wat er met jouw lichaam gebeurt.
In Nederland is de onaantastbaarheid van het lichaam in verschillende wetten vastgelegd. Zo staat het in de Nederlandse grondwet (artikel 11). Ook is het recht (indirect) vastgelegd in artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM); dit artikel verbiedt namelijk vernederende of onmenselijke handelingen en is een belangrijke waarborg voor de lichamelijke integriteit op Europees niveau.
Zoals eerder benoemd, beslis jij over je eigen lichaam maar zijn er tóch uitzonderingen. Dit klinkt misschien gek, maar denk als voorbeeld aan deze situaties:
Een medische noodzaak: In geval van een levensbedreigende situatie, kan een arts een medische behandeling uitvoeren zonder toestemming zoals een spoedoperatie of denk aan reanimeren. Deze handelingen vallen onder de uitzonderingen.
Wetshandhaving: Bij politie-ingrepen kan het lichaam van een verdachte worden doorzocht in het kader van een arrestatie. Er moet dan wel een wettelijke grondslag zijn, zoals een verdenking van een strafbaar feit. Er moet zijn voldaan aan de voorwaarden van het Wetboek van Strafvordering.
Juridische zaken: In sommige gevallen, zoals orgaandonatie of gedwongen opneming in een zorginstelling, kunnen rechten tijdelijk worden ingeperkt. Bij orgaandonatie geldt in Nederland dat wanneer iemand geen keuze heeft doorgegeven, er geen ‘bezwaar’ is gemaakt. Dan bepaalt de wet in principe wat er gaat gebeuren met je lichaam na overlijden.
De onaantastbaarheid van het lichaam is een essentieel recht, vastgelegd in zowel de nationale wetgeving als internationale verdragen. Toch kan dit recht in uitzonderlijke gevallen worden ingeperkt door wetgeving die bescherming biedt in situaties van medische noodzaken of openbare veiligheid.